Erfgoedhalte Geluveld - Geluveldplaats

Léonie Keingiaert de Gheluvelt

In 1921 wordt jonkvrouw Léonie Keingiaert de Gheluvelt de eerste vrouwelijke burgemeester van België. Haar leven leest als een roman. In het landelijke Geluveld raakt ze verwikkeld in talrijke intriges. Is ze een grote weldoenster, een feministe avant la lettre of een vurig tegenstander van de kerk? Ondanks de veranderende maatschappij blijft Léonie vasthouden aan de adellijke privileges van voor de Eerste Wereldoorlog. Als dame de noblesse was ze een eeuw te laat geboren. Als vrouw in de politiek te vroeg.

Met het overlijden van Léonie in 1966 komt een einde aan bijna 230 jaar Keingiaerts in Geluveld. Op politiek vlak laat de eerste vrouwelijke burgemeester van België een erfenis na die zich tot vandaag laat voelen. Maar ook op materieel vlak herinnert vandaag veel aan deze bijzondere figuur.

Het vooroorlogs kasteel van Geluveld

Voor de Eerste Wereldoorlog wonen Léonie Keingiaert de Gheluvelt en haar moeder Aline in het luxueus ingerichte kasteel van Geluveld. Het bouwwerk, dat tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig wordt vernield, stamt uit de eerste helft van de 18de eeuw.

Omstreeks 1900 wordt het kasteel aan de achterzijde uitgebreid en volledig gemoderniseerd met centrale verwarming en een belsysteem waarmee de bewoners kunnen communiceren met de dienstvertrekken. Elektrische verlichting maakt komaf met de vele kandelaars en luchters met kaarsen, en in de oude aanbouw komt een modern toilet. De leefruimtes worden rijkelijk en volgens zorgvuldig gekozen thema’s heringericht.

Een blikvanger in het vooroorlogs kasteel is een prachtig glas-in-loodraam in het verlengde van de inkomhal. Het kleurrijke raam met heraldische wapens verwijst naar aan de Keingiaerts verwante adellijke geslachten. Centraal beeldt het de heilige Bruno af die de bisschopsmijter van het Italiaanse Reggio Calabria weigert, een verwijzing naar de voorouders van Anne Marie Louise de Hardevust, de betovergrootmoeder van Léonie.

Léonies onvoltooide levenswerk

Wanneer Léonie Keingiaert de Gheluvelt in 1919 terugkeert, neemt ze haar intrek in een barak. Een brand legt het gebouwtje op 14 februari 1925 volledig in de as. Léonie ziet letterlijk twee jaar voorbereidingen en plannen voor haar nieuwe kasteel in rook opgaan. Er wordt beweerd dat de brand opzettelijk werd aangestoken, maar daar zijn nooit bewijzen voor gevonden.

Na de brand blijft Léonie niet bij de pakken neerzitten. Ze koopt een heropgebouwd café met maalderij in de Menenstraat, nabij het gehucht ’t Kantientje tussen het dorp en het vroegere Veldhoekkasteel. Léonie zal deze tweewoonst tot de Tweede Wereldoorlog betrekken met haar huispersoneel.

Pas omstreeks 1930 wordt onder leiding van de Beselaarse ondernemer Omer Bouckenooghe gestart met de ruwbouw van het nieuwe kasteel. Dat Léonie het groots ziet, blijkt uit de omvang van haar nieuw stulpje. Vergeleken met het vooroorlogse landhuis is het nieuwe kasteel dubbel zo groot. Léonie stort zich volledig in dit geldverslindende verhaal. Wegens onder meer financiële perikelen sleept de afwerking eindeloos aan. Wanneer ze sterft, zijn slechts enkele kamers afgewerkt.

Het marktplein

Léonie zou tijdens de wederopbouw haar stempel drukken op het Geluveldse marktplein, waarvan de meeste aanpalende gronden haar toebehoorden. Van haar huizenrijen langs het plein zijn vandaag slechts twee van de twaalf gevels in de oorspronkelijke staat bewaard gebleven, Geluveldplaats 10 en 18.

Een van de verloren gegane gevels is het gemeentehuis, dat in 1926 in gebruik werd genomen. Léonie verhuurde het levenslang aan de gemeente voor één en later twee symbolische frank. Na Léonies dood schenkt de Vereniging van de Adel van het Koninkrijk België, haar erfgenaam, het gebouw aan de gemeente Geluveld, op voorwaarde dat ze ook het aanpalende café met feestzaal van hen kopen.

Eind 1969 plaatst de gemeenteraad Léonies wapenschild in brons bij de ingang van het gemeentehuis. De VAKB had immers gevraagd dat de gemeente haar wapen honderd jaar in ere zou houden. Het bronzen paneel hangt vandaag aan de zijkant van ontmoetingscentrum ’t Gelevelt, dat in recente tijden de gemeentelijke gebouwen verving. Een tweede, arduinen wapenschild met de leeuw van de familie Keingiaert is ingemetseld ter hoogte van het vroegere gemeentehuis.

Erfgoedstempel op Geluveld

Léonie Keingiaert de Gheluvelt liet heel wat materieel erfgoed na. Tegen het einde van haar leven bezit Léonie in Geluveld haar kasteel, vijf hofstedes en 26 huizen en handelspanden.

Tot het best bewaarde patrimonium behoren haar kasteel en de tweewoonst die ze tijdens het interbellum betrok. Veel andere gebouwen kunnen we helaas niet aan dit lijstje toevoegen. De huidige toestand van Léonies molen, of wat daar nog van overblijft, is dramatisch, terwijl de meeste andere gebouwen werden afgebroken of grondig verbouwd.

Eén van de mooiste stukjes onroerend erfgoed die aan Léonie herinneren, bevindt zich merkwaardig genoeg in Ieper. In 1933 schenken Léonie en haar moeder het eerste glas-in-loodraam aan de Ieperse Sint-Maartenskerk, de voormalige kathedraal. Het indrukwekkende kunstwerk bevindt zich in het midden van de apsis en toont Bijbelse taferelen. Bovenaan prijkt het wapen van de familie Keingiaert, traditiegetrouw gesteund door twee gouden griffoenen. Onderaan staat het wapen van de grafelijke familie Caignart de Saulcy waar moeder Aline zich mee vereenzelvigt.

Kerkperikelen

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt Geluveld volledig van de kaart geveegd. In 1920 wordt gestart met de bouw van een noodkerk. Vergeleken met andere noodkerken in de regio gaat het om een uitzonderlijk groot gebouw. Zo heeft ze stevige bakstenen muren en een hoge, losstaande klokkentoren.

Een ruzie tussen burgemeester Léonie en de gemeenteraad aan de ene kant en pastoor Delrue en de kerkfabriek aan de andere kant zou tijdens de bouw van de definitieve kerk zorgen voor hachelijke situaties. Léonie wordt door de vete met pastoor Delrue vaak ten onrechte een strijd tegen de kerk verweten. De contacten tussen haar en de pastoors verlopen dan ook na Delrue’s vertrek respectvol en gemoedelijk. De kasteeldame doet zelfs enkele schenkingen. Ze levert een bijdrage voor een Maria-altaar in de parochiekerk en in 1963 schenkt ze de klok Bruno.

Fotogalerij erfgoedhalte Geluveld - Geluveldplaats