Burggraaf E.-Jozef du Parc besloot om op zijn eigendom gelegen aan de hoek van de Hospitaalstraat en de Poperingestraat een calvarieberg op te richten. De plechtige wijding had plaats op nieuwjaarsdag van het Heilig Jaar 1900.
Links op deze foto zien we ook het huis van het schoolhoofd van de gemeenteschool. Wat verderop staat de woning van gemeenteontvanger Vandaele en rechts daarvan domineert de Heilige Familiekapel.
Tussen 1861 en 1863 werd de gemeenteschool gelegen langs de Poperingestraat vergroot. Dit gebouw in Vlaamse stijl telde drie klassen en een woning voor de hoofdonderwijzer.
Tijdens Wereldoorlog I werd alles verwoest. De gemeenteschool werd heropgericht in 1932 en kreeg tijdelijk onderdak in het gemeentehuis. Pas op 29 april 1938 vond ze een definitief onderkomen op de plaats waar nu het Ontmoetingscentrum staat.
De Heilige Familiekapel werd in 1894 gebouwd als vergaderplaats voor gehuwde mannen en jongelingen boven de 18 jaar. Ze waren lid van een godvruchtige vereniging die onder de bescherming van de H. Familie stond. In de nis boven de ingangsdeur prijkte toen nog het beeld van de H. Familie.
Tijdens Wereldoorlog I werden overleden Franse soldaten naar deze kapel overgebracht, in afwachting van hun begrafenis in de aanpalende weide, hier afgezoomd met een haag.
Na de wederopbouw bood de kapel vele jaren onderdak aan de activiteiten van de plaatselijke sociaal-culturele verenigingen.
Bronnen spreken al in de 14de eeuw over het bestaan van het Wethuis. Tot Wereldoorlog I stond het aan de hoek met de huidige Hugo Verrieststraat. Het vernieuwde gemeentehuis werd in 1911 voltooid. Een tweede deur aan de kant van de Dorpsstraat verleende toegang tot de aanpalende herberg “De Hert”.
In de kelder van de veldwachterswoning langs de Bellestraat, sedert 1930 H. Verrieststraat, waren twee afzonderlijke cellen gebouwd, als tijdelijke gevangenis.
Op 31 oktober 1914 vergaderden hier de Franse maarschalk Foch en de Engelse maarschalk French. Op 2 november 1914 werden Koning Albert en Koningin Elisabeth bij hun bezoek hier ontvangen. Het gebouw werd vernield op 20 september 1915.
In 1922 verrees het nieuwe gemeentehuis – hier afgebeeld op een oude kermisaffiche - met veldwachterswoning en brandweerarsenaal op de gronden van de vroegere gemeenteschool. Tussen 1932 en 1938 werd er wel nog les gegeven op de bovenverdieping. Op maandag 22 september 1952 werd op het dak van het gemeentehuis een sirene geplaatst voor het aankondigen van brand of ander gevaar.
Het “gemeenteplein” werd genoemd naar de inwoner die het tot bisschop (1934) in Congo bracht. Monseigneur Joris Six werd geboren in Vlamertinge op 20 oktober 1887 en overleed in Brussel op 22 november 1952.
Cartograaf en landmeter PC. Popp inventariseerde omstreeks 1850 alle percelen en eigenaars ervan en legde hiermee de basis van het huidige kadaster. In die periode concentreerde de bewoning zich vooral langs de toenmalige Dorpsstraat. Ten noordwesten van de kerk viel een kleine woonkern te bespeuren. Voetwegen leidden naar het centrum. De Hospitaalstraat en calvarieberg bestonden nog niet.
In de weide van “De Smesse” springt een heuse omwalling in het oog. Omstreeks 1890 werd het kerkhof uitgebreid aan de oostkant en werd de wal aan de pastorie gedempt en ingenomen. De spoorweg zou pas in 1853-54 aangelegd worden.
De kerk van Vlamertinge kreeg het tijdens Wereldoorlog I zwaar te verduren. Het kerkhof was omheind met een metalen afsluiting op stenen voet. Door de beschietingen werden de pannen van de daken geblazen. “Au Pavillon” was herleid tot een café zonder bier en zonder klanten. De gekruisigde Christus op de calvarieberg doorstond het oorlogsgeweld en keek nauwlettend toe op het troepentransport.
De strijd is gestreden, het meeste puin geruimd, de rust teruggekeerd. De wederopbouw kon beginnen. Noodwoningen werden opgetrokken met recuperatiematerialen. Van de kerk resten een stuk zijbeuk en een in tweeën gescheurde toren. De brouwerij Veys hield behoorlijk stand.
Het huis van gemeenteontvanger Vandaele incasseerde een voltreffer en rechts zien we ook de verwoeste H. Familiekapel en de slagerij van Frans Bryon. Als herinnering aan de bevrijding van België werd op 30 november 1919 achter het kruis een vrijheidsboom geplant.
Het is volop zomer in de Hospitaalstraat. Links, voorbij de tweewoonst op de hoek met de Jan de Cerfstraat, reiken de oogstrijpe graangewassen tot aan de straat. De idyllische driewoonst rechts zou in 1979 verdwijnen. In de verte merken we de plaats waar in 2005 de Erfgoedhalte zal verschijnen.
